Przedsiębiorca, który chce przekształcić firmę jednoosobową w inną, bardziej sformalizowaną postać działalności gospodarczej, musi liczyć się z pewnymi ograniczeniami. Ustawodawca przewidział zamknięty katalog postaci, w jakie można zmienić działalność gospodarczą. Znajdziemy w nim między innymi jednoosobową spółkę akcyjną. Co warto wiedzieć o takim rodzaju przekształcenia i jak je skutecznie przeprowadzić?
Kodeksowej regulacji przekształcenia działalności jednoosobowej w jednoosobową spółkę akcyjną należy dopatrywać się w art. 551 § 5 k.s.h. w zw. z art. 5841-13 k.s.h. Zgodnie z pierwszą z przywołanych norm, „przedsiębiorca będący osobą fizyczną, wykonujący we własnym imieniu działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców (przedsiębiorca przekształcany) może przekształcić formę prowadzonej działalności w jednoosobową spółkę kapitałową (spółkę przekształconą).”
Artykuł 584 z indeksami od 1 do 13 normuje w sposób szczegółowy poszczególne etapy przekształcenia i czynności, jakie należy wykonać w celu zmiany formy prowadzonej działalności gospodarczej.
Do przekształcenia dochodzi z dniem wpisu przedsiębiorcy do rejestru KRS w nowej formie. Powstała w ten sposób spółka przejmuje wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego. Staje się podmiotem zezwoleń, koncesji i ulg, które przysługiwały mu wcześniej, chyba że stosowna decyzja administracyjna stanowi inaczej. Na spółkę nie przechodzą natomiast ulgi przewidziane przepisami prawa podatkowego (co wynika z całkowicie innego modelu opodatkowania osoby fizycznej i spółki kapitałowej).
Aby skutecznie doprowadzić do przekształcenia, przedsiębiorca musi dochować szeregu czynności, począwszy od przygotowania planu przekształcenia, aż po ogłoszenie o przekształceniu spółki. Jak wyglądają poszczególne czynności?
Przekształcenie należy rozpocząć od sporządzenia planu przekształcenia. Konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego. Ustawa wymienia niezbędne elementy planu przekształcenia. Należy do nich przede wszystkim ustalenie wartości bilansowej majątku przedsiębiorcy przekształcanego na dzień poprzedzający sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy
Do planu przekształcenia należy dołączyć niezbędne załączniki:
Sporządzony plan przekształcenia podlega zaopiniowaniu przez biegłego rewidenta, którego wyznacza sąd rejestrowy na wniosek przekształcanego przedsiębiorcy. Badanie przebiega w kontekście poprawności i rzetelności, a biegły rewident ma dwa miesiące na sporządzenie opinii i doręczenie jej zarówno sądowi rejestrowemu, jak i przedsiębiorcy.
Przedsiębiorca ma obowiązek udzielać biegłemu niezbędnych informacji i wyjaśnień, a jeżeli sąd rejestrowy uzna to za niezbędne, dopuszczalne jest powołanie dwóch lub więcej specjalistów.
Przekształcenie jest dopuszczalne jedynie w przypadku wydania przez biegłego rewidenta pozytywnej opinii na temat planu przekształcenia. Oczywiście wszelkie koszty związane z powołaniem biegłego rewidenta i sporządzeniem opinii ponosi przedsiębiorca, ale może on wskazać sądowi rejestrowemu konkretną osobę, która będzie sporządzała opinię.
Po zaopiniowaniu planu przekształcenia przez biegłego rewidenta, przedsiębiorca musi złożyć oświadczenie o przekształceniu w formie aktu notarialnego. Oświadczenie powinno zawierać co najmniej:
Kolejnym etapem po złożeniu oświadczenia jest podpisanie przez przedsiębiorcę statutu spółki akcyjnej oraz powołanie organów spółki. W spółce akcyjnej będzie to zarząd i rada nadzorcza. Dla statutu spółki akcyjnej ustawodawca również przewidział formę aktu notarialnego.
Ostatnim etapem przekształcenia jest zgłoszenie przekształcenia do Krajowego Rejestru Sądowego z wykorzystaniem formularzy rejestrowych. W treści zgłoszenia, oprócz danych typowych dla zgłaszanej spółki akcyjnej, przedsiębiorca powinien wskazać swoje imię, nazwisko i siedzibę oraz załączyć wzmiankę, że jest on jedynym akcjonariuszem.
Na przedsiębiorcy spoczywa także obowiązek wykreślenia wpisu z CEIDG, a także ogłoszenie o przekształceniu spółki w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Podstawowym skutkiem przekształcenia jest oczywiście zmiana formy prowadzonej działalności gospodarczej – z firmy jednoosobowej na spółkę kapitałową prawa handlowego.
Sukcesja praw i obowiązków przekłada się również na ciągłość odpowiedzialności przedsiębiorcy, stosownie do art. 58413 k.s.h. . Przez trzy lata, licząc od dnia przekształcenia odpowiada on solidarnie ze spółkę powstałą w wyniku przekształcenia za zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia.
Z dniem przekształcenia, przedsiębiorca staje się jedynym akcjonariuszem w spółce akcyjnej. Musi także prowadzić księgi rachunkowe zgodnie z ustawą o rachunkowości.
Co ciekawe, przy przekształceniu przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę akcyjną nie mamy do czynienia z sukcesją generalną. Potwierdził to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 stycznia 2016 roku, sygn. II CZ 94/15.
Konsekwencją takiej interpretacji jest między innymi to, że w przypadku sporu sądowego z udziałem przedsiębiorcy, spółka kapitałowa nie wchodzi z mocy prawa na jego miejsce. Przekształcenie nie ma wpływu na bieg sprawy, choć nowy podmiot może wejść na miejsce przedsiębiorcy za zgodą strony przeciwnej.
Jeżeli chodzi o kontynuację umów cywilno-prawnych, art. 5842 k.s.h. nie pozostawia wątpliwości, że przekształcona spółka kapitałowa staje się stroną kontraktu w miejsce przedsiębiorcy. Nie ma więc potrzeby rozwiązywania umów i nawiązywania współprac na nowo. Niestety, w przypadku umów o pracę, doktryna nie wypracowała jednolitego poglądu.
Jeden z nich zakłada, że przejście pracowników następuje z mocy samego prawa i nie jest konieczne podjęcie dodatkowych działań przez przekształconą spółkę (np. zawiadomienie o przekształceniu).
Stanowisko przeciwne odwołuje się do art. 231 k.p., który przewiduje m.in. prawo pracowników do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia za siedmiodniowym uprzedzeniem oraz obowiązek pracodawcy zaproponowania nowych warunków zatrudnienia osobom zatrudnionym na innej podstawie (np. umowy cywilno-prawnej).
Część przedstawicieli doktryny wskazuje na zasadność zastosowania obu norm, tj. art. 5842 k.s.h. (jako podstawowego trybu) oraz art. 231 k.p. (pomocniczo). Tak daleko idąca ostrożność procesowa pozwoli zabezpieczyć interesy pracodawcy przed ewentualnymi sporami pracowniczymi, w których osoby zatrudnione mogłyby powołać się na niezastosowanie przez pracodawcę art. 231 k.p.
Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki akcyjnej z założenia przeznaczone jest do osiągania dużych zysków i szeroko zakrojonej działalności gospodarczej (często związanej z wejściem podmiotu na giełdę). Pozyskiwanie kapitału odbywa się poprzez emisję akcji i obligacji, które mogą nabywać osoby chcące stać się akcjonariuszami spółki. W ten sposób można szybko zgromadzić spory kapitał. Oczywiście fundusze mogą być pozyskane również z innych źródeł,np. kredytu.
Kolejną zaletą spółki jest pełna osobowość prawna. Spółka akcyjna samodzielnie zaciąga wszystkie zobowiązania, a akcjonariusze nie ponoszą odpowiedzialności za jej ewentualne kłopoty finansowe (ryzykują jedynie utratą wkładu).
Pewną przeszkodą w założeniu spółki akcyjnej może być kapitał początkowy, który zgodnie z art. 308 § 1 k.s.h. powinien wynosić przynajmniej 100 tysięcy złotych. Dla wielu przedsiębiorców prowadzących wcześniej działalność jednoosobową, taka kwota może okazać się zaporowa.
Należy pamiętać również o podwójnym opodatkowaniu spółki akcyjnej – przychód osoby prawnej jest objęty podatkiem CIT, zaś wspólnicy będą musieli zapłacić dodatkowo PIT.
Prowadzenie spółki akcyjnej wiąże się z koniecznością prowadzenia pełnej księgowości, dokonywanie sporej części czynności w formie aktu notarialnego oraz składaniem corocznych sprawozdań finansowych.
Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę akcyjną nie jest może najbardziej popularnym działaniem. Jeżeli jednak zostanie przeprowadzone w przemyślany sposób, może przynieść zyski daleko większe niż inne formy prowadzenia działalności gospodarczej. Z uwagi na daleko idący formalizm, zaleca się uprzednią konsultację docelowej formy działalności z prawnikiem lub doradcą podatkowym w celu kompleksowej oceny konsekwencji takiego działania.
