Spółka cywilna może zostać przekształcona w dowolną inną formę prowadzenia działalności gospodarczej. Wśród dostępnych dla niej możliwości znajdziemy także spółkę komandytową, czyli jedną ze spółek osobowych prawa handlowego. Choć w świetle ostatnich zmian prawa podatkowego, a zwłaszcza obciążenie spółki komandytowej podatkiem CIT, celowość wyboru akurat tej formy można poddawać w wątpliwość, w określonych sytuacjach model komandytowy może okazać się bardzo opłacalny.
Przyglądamy się z bliska ustawowej konstrukcji spółki komandytowej, omawiamy najbardziej optymalne przekształcenie spółki cywilnej w komandytową i wskazujemy na możliwie korzystne zastosowania takiego manewru.
Zgodnie z kodeksową definicją, spółka komandytowa jest podmiotem prawa handlowego mającym na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Może ona prowadzić każdy rodzaj działalności (od klasycznej produkcyjno-usługowo-handlowej po IT i nowe technologie) Elementem charakterystycznym dla tej formy prowadzenia działalności gospodarczej jest dualizm obowiązujący wśród wspólników.
W każdej spółce komandytowej musi znajdować się przynajmniej jeden komplementariusz (czyli podmiot ponoszący pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki osobowej) oraz przynajmniej jeden komandytariusz, czyli wspólnik, którego odpowiedzialność ogranicza się do wysokości sumy komandytowej. W szczególnych przypadkach może się okazać (kiedy wkład komandytariusza jest równy lub wyższy sumie komandytowej), że nie będzie on de facto ponosił żadnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki.
Jako jednostka organizacyjna, spółce komandytowej przysługuje wiele cech charakterystycznych dla „pełnowymiarowego” uczestnika obrotu. Emanacją podmiotowości prawnej jest m.in. zdolność sądowa i procesowa, możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Jako samodzielny od wspólników podmiot, spółka komandytowa jest wpisana w KRS i to ona będzie zawierała umowy, zatrudniała pracowników czy ubiegała się o koncesje, a nie wspólnicy. Spółka będzie także stroną w sporze.
Wspólnikami w spółce komandytowej mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne, jak i jednostki organizacyjne. Zasadniczo, sprawami spółki zajmuje się komplementariusza jako wspólnik aktywny. Komandytariusz nie ma prawa i obowiązku prowadzenia spraw spółki, choć umowa spółki może przyznawać mu w tym zakresie kompetencje.
Role wspólników muszą być ściśle rozdzielone. Ten sam podmiot nie może być komplementariuszem i komandytariuszem jednocześnie.
Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Alternatywnym rozwiązaniem może okazać się wybór wzorca umowy dostępnego w systemie teleinformatycznym. Jest to jednak dosyć mało elastyczny schemat i nie sprawdzi się, jeżeli wspólnicy planują wprowadzić daleko idące modyfikacje do umowy. Jeżeli chodzi o elementy umowy, spółka komandytowa przypomina (poza jednym wyjątkiem) umowy innych spółek osobowych. Obligatoryjnymi elementami są zatem:
Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki komandytowej osobiście oraz solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami. Górną granicę tej odpowiedzialności określa wskazana w umowie spółki suma komandytowa. Ustawa kodeks spółek handlowych przewiduje jednak wyjątek od tej zasady.
Zasadniczo, w firmie spółki komandytowej mogą znajdować się jedynie imiona i nazwiska lub nazwy komplementariuszy. Jeżeli wspólnicy podejmą decyzję o umieszczeniu w firmie spółki komandytowej oznaczenia komandytariusza (z powodów brandowych lub innych), ponosi on odpowiedzialność za zobowiązania spółki na takich samych zasadach jak komplementariusz. Należy o tym pamiętać przy formułowaniu postanowień umownych, aby nieświadomie nie doprowadzić do „odsłonięcia” komandytariusza przed ewentualnymi wierzycielami spółki.
Często wybieraną przez wspólników metodą jest skorzystanie z trybu uproszczonego przekształcenia i połączenie spółki komandytowej z kapitałową spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. To pozornie skomplikowane rozwiązanie niesie ze sobą wiele zalet, choć wymaga bardzo dokładnego zaprojektowania zarówno samych umów, jak i dokumentacji compliance (w tym RODO). Jak zrobić to najprościej?
Wspólnicy spółki cywilnej powinni utworzyć spółkę kapitałową, która przystępuje do spółki cywilnej, jako nowy wspólnik (najlepiej z możliwie małym udziałem i wkładem). Spółka z o.o. w nowym tworze będzie odgrywała rolę komplementariusza, zaś wspólnicy spółki cywilną zajmą role komandytariuszy. Spółkę z o.o. można założyć u notariusza lub przez Internet w systemie S24.
Takie działanie pozwalają na ograniczenie odpowiedzialności poszczególnych podmiotów do minimum (odpowiedzialność u komplementariusza poniosą jedynie subsydiarnie członkowie zarządu).
Najlepiej, gdyby przekształcenie spółki cywilnej w komandytową mogło być zrealizowane w trybie uproszczonym. Jest to możliwe, jeżeli wspólnicy nie poczynili ograniczeń w zakresie reprezentacji spółki cywilnej i wszyscy są do tego legitymowani, zgodnie z kodeksowym schematem.
Tryb uproszczony wprowadza szereg ułatwień, m.in. eliminuje konieczność sporządzania planu przekształcenia, informowania wspólników o zamiarze podjęcia uchwały. Dzięki temu cały proces przebiega szybciej, prościej, i w praktyce wystarczy jedna wizyta u notariusza. Jeżeli nie wszyscy wspólnicy są uprawnieni do prowadzenia spraw spółki, mogą oni sporządzić stosowny aneks do umowy spółki cywilnej.
Zasadnicze przekształcenie rozpoczyna się od podjęcia uchwały o przekształceniu spółki cywilnej w spółkę komandytową oraz od przyjęcia brzmienia umowy spółki komandytowej.
Kolejnym etapem jest rejestracja spółki komandytowej w KRS. Zgłoszenie musi być poprzedzone złożeniem stosownego wniosku (wraz z potwierdzeniem opłaty sądowej). Z momentem wpisu do rejestru powstaje przekształcona spółka komandytowa, która zachowuje NIP i REGON dotychczasowej spółki cywilnej. Czas oczekiwania na wpis może wahać się od kilku dni do kilku miesięcy, w zależności od aktualnego obłożenia sądu wydziału rejestrowego.
Po dokonaniu wpisu wspólnicy spółki cywilnej muszą dokonać stosownej zmiany wpisu w CEIDG. Warto pamiętać, że spółka komandytowa musi prowadzić pełną księgowość oraz prowadzić księgi rachunkowe (co wpływa na całościowe koszty prowadzenia działalności).
Spółka komandytowa w określonych sytuacjach może być bardzo korzystnym rozwiązaniem, nie jest jednak pozbawiona wad. Jak wygląda jej sytuacja prawna?
Zasadniczą zaletą prowadzenia działalności gospodarczej w formie komandytowej jest ograniczenie odpowiedzialności komandytariuszy (lub nawet jej całkowite wyłączenie). Jest to tania konstrukcja, ponieważ wspólnicy nie potrzebują wnosić żadnego kapitału początkowego, a wkładem niepieniężnym może być wiele różnych aktywów (np. praca, sprzęt IT czy prawo własności nieruchomości).
Spółka komandytowa to dobry wybór, jeżeli wspólnikom zależy na pozyskaniu gospodarczo ważnego lub doświadczonego partnera, który ma być chroniony przed potencjalną odpowiedzialnością względem kontrahentów.
Wadą spółki komandytowej jest konieczność prowadzenia pełnej księgowości oraz dosyć wysokie koszty utworzenia ułomnej osoby prawnej (z uwagi na konieczność wizyty u notariusza lub opłacenia wniosku S24). Ostatnie zmiany w zakresie prawa podatkowego, które doprowadziły do objęcia spółki komandytowej także podatkiem CIT, również nie zachęcają do wyboru tej właśnie formy prowadzenia działalności.
Przed podjęciem decyzji o przekształceniu spółki cywilnej w formę docelową, warto zasięgnąć porady prawnika lub doradcy podatkowego. Proces przekształcenia wiąże się z daleko idącymi konsekwencjami, które trzeba dokładnie rozważyć zarówno z biznesowego, jak i prawnego punktu widzenia.
